Wiadomości ogólne:
Depresja jest często występującą chorobą . Od 2% do 4% mieszkańców Europy cierpi obecnie na depresję . Oznacza to,że w Polsce ok. 1 mln osób wykazuje kliniczne objawy tej choroby . Ocenia się także , że 25 % populacji zachoruje na depresję w jakimś okresie życia.
Choroba ta dotyka tak wielu ludzi ,że ogromna większość z nas już zetknęła się lub zetknie z osobą, u której występuje depresja w rodzinie , w pracy , czy w kręgu przyjaciół . Z tego powodu depresja dotyczy nas wszystkich .
Aby zrozumieć istotę depresji jako choroby ważne jest odróżnienie jej od naturalnego smutku oraz „ reakcji żałoby”, która wystapić może po utracie kogoś bliskiego. W pewnych okresach życia każdy może odczuwać smutek . Życie wydaje się wtedy przygnębiające i ciężkie , a przyszłość wygląda beznadziejnie . Odczuwanie smutku i melancholii jest naturalną reakcją na niepowodzenia życiowe lub stratę . Uczucie smutku nie jest zatem chorobą . Smutek i złe nastroje w końcu ustapią. Czasami wystarczy wsparcie ze strony rodziny i przyjaciół .
Inaczej jest z depresją , depresja jest poważną chorobą, w której przygnębienie staje się długotrwałe ( trwa min. dwa tygodnie) i niezależne od okoliczności .
Typowe objawy depersji:
- nastrój obniżony utrzymujący się przez większą część dnia nie podlegający wpływowi wydarzeń zewnętrznych ,
- utrata zainteresowań lub zadowolenia w zakresie aktywności, które zwykle sprawiają przyjemność ,
- zmniejszona energia lub zwiększona męczliwość,
- spadek zaufania lub szacunku do siebie ,
- nieracjonalne poczucie wyrzutów sumienia lub nadmiernej a nieuzasadnionej winy ,
- nawracające mysli o śmierci lub samobójstwie , albo jakiekolwiek zachowania samobójcze,
- skargi na zmniejszoną zdolność myślenia lub skupienia się , albo jej przejawy takie jak niezdecydowanie lub wahanie się,
- zmiany w zakresie aktywności psychoruchowej w postaci pobudzenia lub zahamowania
- zaburzenia snu wszelkiego typu ( np. wczesne poranne wybudzanie),
- zmiany apetytu.
Różne postacie depresji:
Depresja zimowa
Od dawna wiadomo,że światło odgrywa ważną rolę w regulacji naszego nastroju . Zjawisko to odczuwają szczególnie mieszkańcy półkuli pólnocnej . Już dawno odkryto , że niewystarczająca ilość docierającego do nas światła może być przyczyną pojawienie się pewnej odmiany depresji. W latach 80-tych , tę nietypową postać depresji nazwano depresją zimową lub depersją sezonową. Na zimową depresje chorują przede wszystkim kobiety ( 80%). Choroba ta pojawia się we wczesnym okresie życia .
Objawy
- przygnębienie, zły nastrój,
- szybkie męczenie się , mniejsza ilość energii niż w okresie letnim,
- zwiększona potrzeba snu,
- zwiększony apetyt , przede wszystkim na żywność zawierającą węglowodany ( chleb, makaron, ryż, słodycze)
Jeśli depresja zimowa nie jest leczona to objawy będą się utrzymywać do wiosny . Oznacza to,że pod względem umysłowym i społecznym funkcjonujesz przez kilka miesięcy poniżej swoich zwykłuch możliwości.
Depresja poporodowa
Od 20-40% kobiet po porodzie odczuwa zaburzenia równowagi emocjonalnej . Po urodzeniu dziecka organizm oraz psychika matki muszą się przystosować do całkowicie nowej sytuacji . W wyniku tego pojawić się może nadmierna wrażliwość i płaczliwość . Towarzyszy temu poczucie smutku lub nieszczęścia i wrażenie , że osoby bliskie nie udzielają pomocy i wsparcia. Stan taki może trwać kilka dni. U jednej kobiet na dziesięć może się on rozwinąć w depresję , która musi być leczona . W stanie depersji poporodowej kobiety mają trudności w opiece nad dzieckiem oraz nawiązaniem z nim właściwych związków emocjonalnych . Z tego powodu pojawiają sie wyrzuty sumienia, które w konsekwencji przyczyniać się mogą do przedłużania depresji. Dlatego ważne jest ,aby leczenie depresji poporodowej rozpocząć szybko.
Depresja agitowana
Ta postać depresji cechuje się przygnębieniem , ale nie występuje bierność czy brak energii. Oto niektóre z objawów depersji agitowanej:
- niepokój, zniecierpliwienie, niemożność uspokojenia się ,
- trudność w dokładnym opisaniu rodzaju cierpienia,
- trudność w określeniu aktualnych potrzeb,
- w ciężkich przypadkach występuje niepokój ruchowy, chorzy chodzą z miejsca na miejsce, wykonują nerwowe ruchy, ciężko wzdychają i przez cały czas powtarzają,że jest im źle.
Depresja maskowana
Nie zawsze objawem depresji musi być obniżony nastrój. Depresja może się kryć pod maską innych objawów, takich jak:
- zmęczenie,
- ból głowy,
- bóle mięśni,
- ból żołądka i niestrawności
Męska depresja
Wiele osób uważa, że istnieje postać depresji, która dotyka szczególnie mężczyzn w średnim wieku. Objawy tej choroby to przede wszystkim uczucie pustki i wypalenia , poddenerwowanie, frustracja, agresja ( czasem czynna), zniecierpliwienie i uzależnienie od alkoholu.
Dystymia
Dystymia to stan , który nie jest depresją w pełnym tego słowa znaczeniu . Ale przeciągającym się ( czasem przez całe życie ) uczuciem smutku. W dystymii nastrój chorego w porównaniu z innymi ludźmi jest gorszy, wszystko wydaje się trudne, często ponure.
Depresja w przebiegu chorób somatycznych
Jeżeli cierpisz na jakąś chorobę i zachorujesz na kolejną , to ta druga choroba nazywana jest towarzyszącą . Nie jest to pogorszenie pierwotnej choroby; nowe zaburzenie dołącza się do tego , na które już cierpisz. Każde poważne lub przeciągające się schorzenie somatyczne, zwiększa ryzyko wystąpienia depresji. Najnowsze badania wskazują ,że niezwykle ważne jest leczenie depresji współwystępujacej z poważnym schorzeniem somatycznym . Spośród chorób somatycznych najczęściej współwystępujacych z depresja wymienia się :
-choroby nowotworowe,
-choroby naczyniowe (zawał mięśnia sercowego, udar mózgu),
-choroba Parkinsona,
-stwardnienie rozsiane,
-choroby tarczycy.
Leczenie depresji :
Istnieją dwa główne sposoby leczenia depresji : stosowanie leków przeciwdepresyjnych oraz psychoterapia. Stwierdzono,że najlepszy efekt leczniczy wiąże się z jednoczesnym zastosowanim obu tych metod. Leki przeciwdepresyjne zapewniają szybką ulgę i są niezbędne w przypadku ciężkiej lub trwającej przez długi czas depersji. Niezależnie od rodzaju leku efekt terapii obserwuje się najwcześniej po ok. 2 tygodniach. W czasie depresji dochodzi do specyficznych zmian biochemicznych , a leki przeciwdepresyjne prawdopodobnie działają poprzez przywracanie równowagi biochemicznej. Należy pamiętać o pewnych właściwościach wspólnych dla leków przeciwdepresyjnych:
- bardzo skutecznie łagodzą objawy depresji,
- ich działanie jest powolne; ustąpienie problemów związanych ze snem i zmniejszenie napięcia można odczuć już od pierwszych dni ich stosowania ; poprawa w zakresie innych objawów pojawia się po około 2 tygodniach,
- nie powodują uzależnienia ,
- nie są lekami uspokajającymi , efekt ich działania nie występuje po kilku minutach od przyjęcia , a także nie zanika po kilku tygodniach stosowania , jak to się dzieje w przypadku leków uspokajających
- niezależnie od tego skutecznie zapobiegaja objawom lęku : przy codziennym zazywaniu leków przeciwdepresyjnych ostre objawy lęku występują rzadziej lub mogą nawet ustąpić.
- jeśli działanie leków przeciwdepresyjnych jest skuteczne , nie powinno się ich odstawiać przed upływem kilku miesięcy (zwykle sześciu), ponieważ może dojść do szybkiego nawrotu depresji.
Nerwice
Wiadomości ogólne
Nerwica jest terminem potocznym . W najnowszej klasyfikacji chorób obowiązujacej aktualnie w Europie nie używa sie już tego pojęcia. Mówi sie o zaburzeniach nerwicowch (lękowych), które mogą występować pod różnymi postaciami. Jest to specyficzna i przykra reakcja obronna organizmu na sytuacje stresowe , zwłaszcza te przewlekłe .
W zaburzeniach nerwicowch dominujacym objawem jest lęk (dlatego używa się zamiennie pojęcia zaburzenia lękowe). Lęk w nerwicy może mieć rózne oblicza – panika, martwienie się kołatanie serca, kula w gardle, zawroty głowy, zasłabnięcie, obawa przed śmiercia lub zwariowaniem. Zachowanie chorego , choć może być znacznie zaburzone , mieści się zazwyczaj w „ granicach normy”
Termin nerwica jest nadużywany . Można wprawdzie powiedzieć ,że znaczna część naszego społeczeństwa jest znerwicowana , nie oznacza to jednak ,że każdy cierpi na nerwicę. Wystąpienie nerwicy zależy zarówno od siły i rodzaju urazu psychicznego , jak i osobniczej odporności układu nerwowego i cech osobowości. Prawdopodobieństwo zachorowania zwiększa stersogenny tryb życia czy też ogólne przemęczenie.
U 10-20 % ludzi w populacji ogólnej w jakimś okresie życia wystepują objawy nerwicowe. 15-30 % pacjentów zgłaszających sie do lekarzy rodzinnych zgłasza dolegliwości nerwicowe.
Kryteria rozpoznawcze:
- objawy psychiczne (lęk, depresja, rozdrażnienie , nadwrazliwość na bodźce zewnętrzne, myśli natrętne , zaburzenia pamięci)
- objawy somatyczne (bóle głowy, inne bóle, objawy pobudzenia wegetatywnego, męczliwość, zaburzenia snu , zaburzenia czuciowo-ruchowe)
- cechy osobowości neurotycznej (lękliwej, unikającej, psychastenicznej, anankastycznej , histerycznej),
- brak przyczyn somatycznych lub niewspółmierność nasilenia objawów do istniejących przyczyn somatycznych
- brak innych zaburzeń psychicznych jak psychozy, choroba afektywna, uzależnienie od substancji psychoaktywnych.
Postacie nerwic:
- Zaburzenie lękowe ,
- Fobie (agorafobia, fobia społeczna)
- Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw),
- Zaburzenie dysocjacyjne (dawniej nerwica histeryczna)
- Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną .
Leczenie nerwic :
Metodą z wyboru jest psychoterapia.
Metodą wspomagającą (pomocniczą) jest farmakoterapia.
Schizofrenia
Schizofrenia jest jedną z najczęściej wystepujących chorób psychicznych ( psychoz) . Zapadają na nią zarówno kobiety jak i mężczyźni. Dotyka ok. 1 proc. światowej populacji. Jest to zaburzenie o niejasnej przyczynie , zmiennym początku i przebiegu oraz narastajacych trudnościach funkcjonowania społecznego. Schizofrenia występuje na całym świecie , we wszystkich kręgach kulturowych . Jest chorobą ludzi młodych . Zazwyczaj wcześniej się pojawia u mężczyzn ( przed 20 rokiem życia) niż u kobiet ( między 20 a 30 rokiem życia) .
Podstawowymi objawami schizofrenii są
- niespójność w sferze myślenia , emocji, aktywności i czynności poznawczych ( pamięć, uwaga , koncentracja),
- autyzm ( oderwanie od rzeczywistości i życie w świecie własnych przeżyć)
- niedostosowanie i zaburzenia kontaktu ( porozumienie staje się coraz trudniejsze , zachowanie coraz mniej czytelne, zrozumiałe i przwidywalne),
- objawy wytwórcze ( urojenia – fałszywe sądy , halucynacje -np „ słyszenie głosów”).
Przyczyny schizofrenii :
Tak jak w wielu zaburzeniach psychicznych , tak i w przypadku schozofrenii , nie ma jednej przyczyny . Na pojawienie się choroby ma wpływ nakładanie się czynników biologicznych ( wrodzonych , genetycznych) , psychologicznych i środowiskowych. Najprawdopodobniej rzeczywiste czynniki mają naturę biologiczną , natomiast oddziaływania psychologiczne i społeczne , choś mogą prowokować początek choroby i jej kolejnych epizodów , a nawet pogarszać jej przebieg , mają znaczenie drugorzędne. Innymi słowy człowiek ze schizofrenią może sie urodzić , ale czy choroba się rozwinie zależy czasem od tego , co po drodze funduje nam świat.
Początek schizofrenii :
Psychoza narasta zwykle przez kilka , kilkanaście dni, czasami tygodni. Osoba chora nie ma poczucia choroby , a jedynie nasilające się poczucie niejasności otaczającego ją świata , poczucie zagrożenia – wydaje się ,że niektórzy ludzie są przeciwko niej , podsłuchują , obserwują . Pojawia się poczucie dostrzegania więcej niż dostrzegaja inni ludzie , podejrzenie , że istnieje jakiś spisek , zmowa. Zmniejsza się krąg ludzi życzliwych . Pojawia się poczucie osaczenia , zwłaszcza w sytuacjach , kiedy ktoś z najbliższych zaczyna sugerować chorobę i wizytę u lekarza , czy wręcz leczenie w szpitalu. Często zaczyna się społeczna izolacja – osoba chora unika kontaktów towarzyskich , a znajomi, przyjaciele czy rodzina nie bardzo wiedząc jak sie zachować , jak rozmawiać, również o te kontakty nie zabiegają. Bywa,że taką osobę odrzucają. Łatwo się wtedy poczuć zepchniętym na margines , nikomu niepotzrbnym. W tej sytuacji mogą pojawić się nawet najgorsze myśli.
Leczenie schizofrenii :
Leczeniem schizofrenii powinni się zajmować przede wszystkim psychiatrzy. W leczeniu stosuje się leki przeciwpsychotyczne ( neuroleptyki) , które od czasu pierwszego zastosowania w latach 50. ubiegłego stulecia sprawiły , że wielu chorych na schizofrenię mogło opuścić szpitale psychiatryczne , a niektórzy z nich prowadzić aktywne życie zawodowe i społeczne . Działanie neuroleptyków objawia się aktywizacją bądź uspokojeniem , poprawą relacji międzyludzkich, działaniem przeciwlękowym. Tłumią też objawy wytwórcze ( halucynacje i urojenia ) oraz działają na objawy negatywne. Leki neuroleptyczne różnią sie między sobą siła działania , w związku z tym należy odpowiednio dobierać dawkę leku . Zasada jest taka ,żeby uzyskać jak najlepsze wyniki przy możliwie najniższej dawce . Neuroleptyki dzialą się na leki I generacji – neuroleptyki klasyczne i II generacji – neuroleptyki atypowe, wprowadzone do lecznictwa w latach 90. ubiegłego wieku. Leki atypowe okazały się bardziej skuteczne w działaniu na objawy negatywne – poprawiaja kontakt i relacje społeczne , zwiększają aktywność, mają też pozytywny wpływ na nastrój . Również tolerancja tych leków jest lepsza , podczas kuracji nimi obserwuje się mniej działań niepożądanych. Obecnie neurolpetyki atypowe są lekami pierwszego rzutu w leczeniu schizofrenii . Należy podkreślić, że są to leki bezpieczne i , co ważnie , nie uzależniają. Leki ,jeśli sa zażywane regularnie pomagają w znaczny sposób kontrolować objawy chorobowe. Gdyby, mimo wszystko, pojawiły się jakieś działania uboczne leku, należy bezwzględnie zgłosić to lekarzowi , który może skorygować dawkę lub zmienić lek na inny. Leczenie schizofrenii jest długotrwałe, a u chorych , którzy przebyli co najumniej trzy epizody choroby neurolpetyki należy podawać bezterminowo , aczkolwiek jeśli stan jest ustablizowany można zmniejszać dawkę leku co pięc lat. Bardzo ważne jest regularne przyjmowanie leków. Ale niebagatelne znaczenia mają też rozmowy z psychologiem ( psychoterapia) , treningi radzenia sobie , edukacja, wsparcie rodzinne i społeczne.
Choroba afektywna dwubiegunowa
Jest to choroba psychiczna, dla której rozpoznania niezbędne jest wystąpienie co najmniej jednego epizodu manii i epizodu depresji. Choroba ta powoduje „ huśtawke nastrojów”, to znaczy okresowe zmiany nastroju od euforycznego i/lub drażliwego , do nastroju smutku, przygnębienia, poczucia beznadziejności, czasem obojętności, której dotychczas nie było. W nasilonych okresach choroby , czy to w manii czy w depresji, zmiany nastroju sa na tyle poważne i przewlekłe, że powodują znaczne upośledzenie codziennej aktywności i funkcjonowania ( rodzinnego, zawodowego, społecznego). Choroba może mieć ciężki inwalidyzujący przebieg, zwłaszcza jeśli rozpoczęła się w młodym wieku.
Objawy manii :
- nadmiar energii, zwiększona aktywność psychomotoryczna i nadpobudliwość, gonitwa myśli, słowotok,
- brak świadomości pacjenta ,że „ dzieje się coś nie tak.”
- uczucie euforii- żdane , nawet złe wieści, nie są w stanie wpłynąć na poczucie szczęścia pacjenta.
- występuje duża skłonność do reagowania drazliwością,
- trudności w skupieniu uwagi, zaburzenia koncentracji, uczucie roztargnienia
Choroba Alzheimera
Wiadomości ogólne
Zespoły otępienne – m.in. Choroba Alzheimera – wywołane są przez procesy patologiczne ( chorobowe ) , zachodzące w ośrodkowym układzie nerwowym ( mózgu), które powodują zaburzenia pamięci oraz prowadzą nieuchronnie do gorszego radzenia sobie z zadaniami dnia codziennego . Najważniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia zaburzeń pamięci jest wiek. Na świecie jest obecnie 15-21 mln osób z chorobą Alzheimera. Szacuje się ,że w Polsce jest ok. 500 000 osób z zaburzeniami otępiennymi ; około połowę stanowią pacjenci z chorobą Alzheimera.